ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ - Η Δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός

 Η δοτική, που εξαρτάται από ρηματικό τύπο και δεν έχει θέση αντικειμένου, εκφράζει κάποια επιρρηματική σχέση.

1. Τόπου.

2. Χρόνου.

3. Αιτίας.

4. Οργάνου ή μέσου.

5. Συνοδείας.

6. Ποσού, μέτρου ή διαφοράς.

7. Τρόπου.

8. Αναφοράς ή του κατά τι.

Δοτική του τόπου. Δηλώνει τον τόπο ( επί στάσεως ) όπου γίνεται ό.τι σημαίνει ο προσδιοριζόμενος ρηματικός τύπος. Ως δοτική του τόπου τίθενται κυρίως δοτικές ουσιαστικών που δηλώνουν τόπο, ιδιαίτερα οι δοτικές τοπωνυμιών της Αττικής και επίσης δοτικοφανή επιρρήματα τοπικά.

Σημείωση

Η δοτική πολλές φορές φανερώνει και τη δια τόπου κίνηση.

Δοτική του χρόνου. Δηλώνει χρόνο ορισμένο, κατά τον οποίο γίνεται ό,τι δηλώνει ο προσδιοριζόμενος ρηματικός τύπος. Ως δοτικές του χρόνου τίθενται κυρίως οι δοτικές ουσιαστικών που δηλώνουν φυσική διαίρεση του χρόνου καθώς επίσης και οι δοτικές ονομάτων

Δοτική της αιτίας. Δηλώνει την αιτία του προσδιοριζόμενου ρηματικού τύπου και τίθεται με ρήματα των οποίων η έννοια απαιτεί κάποια αιτιολόγηση κυρίως με ψυχικού πάθους ή δικανικά ρήματα.

Σημείωση

Σπάνια η δοτική δηλώνει και σκοπό.

Δοτική του οργάνου ή του μέσου. Δηλώνει το όργανο ή το μέσο που έχει κάποιος και εκτελεί ό,τι δηλώνει ο προσδιοριζόμενος τύπος.

Δοτική της συνοδείας. Δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα που συνοδεύει το πρόσωπο κατά την πράξη. Τίθεται με ρήματα κυρίως κινητικά και συνήθως σε περιπτώσεις στρατιωτικών όρων.

Δοτική του ποσού ή του μέτρου. Δηλώνει το ποσό ή το μέτρο ή τη διαφορά και τίθεται κοντά σε επίθετα ή επιρρήματα ή ρήματα που έχουν παραθετική σημασία.

Συνήθεις λέξεις ως δοτική του ποσού ή του μέτρου

(Παραθετικά ρήματα: αιρουμαι, προαιρουμαι, εθέλω, τιμω, εκτιμω...  αυτά τα ρήματα έχουν παραθετική σημασία κατά παράλειψη του επιρρήματος μαλλον.)

Δοτική του τρόπου. Δηλώνει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται ό,τι σημαίνει το προσδιοριζόμενο ρήμα, ισοδυναμεί όμως και μεταφράζεται με τροπικό επίρρημα ή με εμπρόθετο προσδιορισμό τρόπου ή με τροπική μετοχή.

Δοτική της αναφοράς ή του κατά τι. Συντάσσεται με ρήμα ή επίθετο και περιορίζει την έννοια τους μόνο στη δική της έννοια.