Ησίοδος

Τί συμβουλές δίνει ο Ησίοδος, αυτός ο μισογύνης ποιητής, για την ηλικία του γάμου και το χαρακτηρα της γυναίκας; Ένα απόσπασμα διαφωτιστικό από τα Έργα και Ημέραι.

ΗΣΙΟΔΟΣ

Ὡραῖος δὲ γυναῖκα τεὸν ποτὶ οἶκον ἄγεσθαι,                                                                  

μήτε τριηκόντων ἐτέων μάλα πόλλ' ἀπολείπων

μήτ' ἐπιθεὶς μάλα πολλά· γάμος δέ τοι ὥριος οὗτος·

ἡ δὲ γυνὴ τέτορ' ἡϐώοι, πέμπτῳ δὲ γαμοῖτο.

παρθενικὴν δὲ γαμεῖν, ὥς κ' ἤθεα κεδνὰ διδάξῃς.

τὴν δὲ μάλιστα γαμεῖν, ἥ τις σέθεν ἐγγύθι ναίει,                                                        

πάντα μάλ' ἀμφιιδών, μὴ γείτοσι χάρματα γήμῃς.

οὐ μὲν γάρ τι γυναικὸς ἀνὴρ ληίζετ' ἄμεινον

τῆς ἀγαθῆς, τῆς δ' αὖτε κακῆς οὐ ῥίγιον ἄλλο,

δειπνολόχης· ἥτ' ἄνδρα καὶ ἴφθιμόν περ ἐόντα

εὕει ἄτερ δαλοῖο καὶ ὠμῷ γήραϊ δῶκεν.

Ησίοδος, Έργα Και Ημέραι, στ 695-705

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Οδήγησε στην κατάλληλη ηλικία γυναίκα στο σπίτι σου,

ούτε όντας πολύ λιγότερο από τα τριάντα σου χρόνια

μήτε βάζοντας επάνω και πάρα πολλά. Αυτή είναι η πιο κατάλληλη εποχή για γάμο. Για τη γυναίκα αρκούνε τέσσερα χρόνια για την ήβη,

 και στο πέμπτο ας παντρεύεται. παρθένα να παντρεύεσαι

για να τις μάθεις τους σεμνούς τους τρόπους κι εκείνη προπάντων

να παντρεύεσαι που κάθεται πολύ κοντά σου και που γι΄ αυτή έτσι ξέρεις όλα τα καθέκαστα. μη παντρευτείς χαρά για τους γειτόνους.

Γιατί άλλο εύρημα καλύτερο από τη γυναίκα την καλή δεν βρίσκει ο άντρας, μα κι ούτε τίποτε άλλο φοβερότερο από την κακή  που όλη την ώρα το φαΐ παραμονεύει και που τον άντρα  όσο κι αν έχει αυτός κουράγιο, τον καίει σιγά σιγά και σ΄ άραχλα γεράματα τον ρίχνει.

Ησίοδος, Έργα Και Ημέραι, στ 695-705

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β 54

Τοιούτῳ μὲν πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο, ἀνθρώπων τ’ ἔνδον θνῃσκόντων καὶ γῆς ἔξω δῃουμένης. ἐν δὲ τῷ κακῷ οἷα εἰκὸς ἀνεμνήσθησαν καὶ τοῦδε τοῦ ἔπους, φάσκοντες οἱ πρεσβύτεροι πάλαι ᾄδεσθαι «ἥξει Δωριακὸς πόλεμος καὶ λοιμὸς ἅμ’ αὐτῷ». ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν, ἀλλὰ λιμόν, ἐνίκησε δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰκότως λοιμὸν εἰρῆσθαι· οἱ γὰρ ἄνθρωποι πρὸς ἅ ἔπασχον τὴν μνήμην ἐποιοῦντο. ἢν δέ γε οἶμαί ποτε ἄλλος πόλεμος καταλάβῃ Δωρικὸς τοῦδε ὕστερος καὶ ξυμβῇ γενέσθαι λιμόν, κατὰ τὸ εἰκὸς οὕτως ᾄσονται.

• δῃόω-δῃῶ = καταστρέφω
• τὸ ἔπος = ο στίχος

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.  

Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

περιπεσόντες : τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του παρακειμένου στο αρσενικό γένος  
δῃουμένης : το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή
κακῷ : τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένος
ἀνεμνήσθησαν : το πρώτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής αορίστου στην παθητική φωνή  
τοῦδε : την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους  
φάσκοντες : τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους πάλαι : τον υπερθετικό βαθμό

πάλαι : τον υπερθετικό βαθμό

έπασχον: το δεύερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα
ἔρις : την αιτιατική ενικού ἔπασχον : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα  
ξυμβῇ : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου  

Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ἔνδον, θνῃσκόντων, τοῦ ἔπους, ὑπὸ τῶν παλαιῶν, τοῦδε (μετά τη λέξη Δωρικός), γενέσθαι 

Μονάδες 6

Γ3.β. «Τοιούτῳ πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο»: Να μετατρέψετε τη φράση σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, εξαρτώντας την από το «οὗτος εἶπεν» 

Γ.3.γ. Να βρείτε τον υποθετικό λόγο του κειμένου και να τον χαρακτηρίσετε.

Μονάδες 10

Πλούταρχος - Περικλής

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Φαίνεται ότι ο μεγαλύτερος γιος του Περικλή, ο Ξάνθιππος, κακολόγησε τον πατέρα του κι έ­δωσε υλικό στους κωμωδιογράφους. Ο Ξάνθιππος ήταν σπάταλος και είχε παντρευτεί την κόρη του Τισάνδρου, μια νέα και πολυέξοδη γυναί­κα. Κάθε λίγο και λιγάκι ζητούσε χρήματα από τον πατέρα του, κι όταν κάποτε εκείνος δεν του έκανε το χατίρι, ο Ξάνθιππος κατέφυγε σ' ένα φίλο του πατέρα του και δανείστηκε χρήματα απ' αυτόν λέγοντας ότι τάχα τον έστειλε ο Περικλής. Όταν αργότερα ήρθε η ώρα της εξόφλη­σης, ο Ξάνθιππος είτε αρνήθηκε είτε δεν είχε να τα επιστρέψει, οπότε ο δανειστής κατέφυγε στον Περικλή, που έπεσε από τα σύννεφα. Θύμωσε τόσο πολύ, ώστε μήνυσε τον γιο του για την ανέντιμη πράξη του. Ο Ξάνθιππος χολώθηκε πάρα πολύ κι άρχισε να κακολογεί τον πατέρα του. Και για να τον γελοιοποιήσει, διέδιδε δεξιά και αριστερά τις συ­ναναστροφές που είχε ο πατέρας του στο σπίτι και τις συζητήσεις με τους σοφιστές. Διηγήθηκε ότι όταν ένας αθλητής χτύπησε κάποιον ακούσια με το ακόντιο του και τον σκότωσε, ο Περικλής ανάλωσε μιαν ολόκληρη μέρα συζητώντας με τον Πρωταγόρα για το ποιος ήταν ο πραγματικός υπεύθυνος: το ακόντιο, ο ακοντιστής ή οι αθλοθέτες. Ο Στησίμβροτος, μάλιστα, έγραψε ότι ο Ξάνθιππος ήταν εκείνος που διέβαλε την Ασπασία δημοσίως κι ότι η ψυχρότητα ανάμεσα στον γιο και τον πατέρα παρέμεινε έως τον θάνατο του Ξανθίππου.

ΚΕΙΜΕΝΟ  

ὁ γὰρ πρεσβύτατος αὐτοῦ τῶν γνησίων υἱῶν Ξάνθιππος φύσει τε δαπανηρὸς ὢν καὶ γυναικὶ νέᾳ καὶ πολυτελεῖ συνοικῶν, Τισάνδρου θυγατρὶ τοῦ Ἐπιλύκου, χαλεπῶς ἔφερε τὴν τοῦ πατρὸς ἀκρίβειαν γλίσχρα καὶ κατὰ μικρὸν αὐτῷ χορηγοῦντος.  πέμψας οὖν πρός τινα τῶν φίλων ἔλαβεν ἀργύριον ὡς τοῦ Περικλέους κελεύσαντος. ἐκείνου δ' ὕστερον ἀπαιτοῦντος, ὁ μὲν Περικλῆς καὶ δίκην αὐτῷ προσέλαχε, τὸ δὲ μειράκιον ὁ Ξάνθιππος ἐπὶ τούτῳ χαλεπῶς διατεθεὶς ἐλοιδόρει τὸν πατέρα, πρῶτον μὲν ἐκφέρων ἐπὶ γέλωτι τὰς οἴκοι διατριβὰς αὐτοῦ καὶ τοὺς λόγους οὓς ἐποιεῖτο μετὰ τῶν σοφιστῶν. πεντάθλου γάρ τινος ἀκοντίῳ πατάξαντος Ἐπίτιμον τὸν Φαρσάλιον ἀκουσίως καὶ κατακτείναντος, ἡμέραν ὅλην ἀναλῶσαι μετὰ Πρωταγόρου διαποροῦντα πότερον τὸ ἀκόντιον ἢ τὸν βαλόντα μᾶλλον ἢ τοὺς ἀγωνοθέτας κατὰ τὸν ὀρθότατον λόγον αἰτίους χρὴ τοῦ πάθους ἡγεῖσθαι. πρὸς δὲ τούτοις καὶ τὴν περὶ τῆς γυναικὸς διαβολὴν ὑπὸ τοῦ Ξανθίππου φησὶν ὁ Στησίμβροτος εἰς τοὺς πολλοὺς διασπαρῆναι, καὶ ὅλως ἀνήκεστον ἄχρι τῆς τελευτῆς τῷ νεανίσκῳ πρὸς τὸν πατέρα παραμεῖναι τὴν διαφοράν.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ 

 Το μεγαλύτερο από τα γνήσια παιδιά του, ο Ξάνθιππος, από τη φύση του πολυέξοδος και παντρεμένος με μια νέα και επιρρεπή στην πολυτέλεια γυναίκα, κόρη του Τεισάνδρου του Επίλυκου, ήταν αγανακτισμένος με την τσιγκουνιά του πατέρα του, που του έδιδε λίγα χρήματα και σε μικρές δόσεις. Αφού λοιπόν έστειλε κάποιον γνωστό του σε φίλο του πατέρα του, δανείστηκε χρήματα με το πρόσχημα ότι τα ήθελε ο Περικλής. Κι όταν αργότερα ο δανειστής ζητούσε τα χρήματα πίσω, ο Περικλής του προσδιόρισε και δίκη, και αγανακτισμένος γι΄ αυτό ο νεαρός Ξάνθιππος έβριζε τον πατέρα του, αρχικά χλευάζοντας τις ενασχολήσεις στο σπίτι του και τις συζητήσεις που έκανε με τους σοφιστές. Όταν δηλαδή ένας αθλητής στο πένταθλο χτύπησε με το ακόντιό του τον Επίτιμο από τα Φάρσαλα άθελά του και τον σκότωσε, κατανάλωσε ολόκληρη την ημέρα του με τον Πρωταγόρα διερευνώντας ποιο πρέπει να θεωρηθεί το αίτιο του κακού, σύμφωνα με τον ορθό λόγο, το ακόντιο ή εκείνος που το έριξε, ή οι διοργανωτές των αγώνων. Επιπλέον ο Στησίμβροτος ότι τα συκοφαντικά για τη νύφη του τα διέδωσε στο λαό ο ίδιος ο Ξάνθιππος, κι ότι γενικά η έχθρα του νεαρού προς τον πατέρα του παρέμεινε αθεράπευτη μέχρι το θάνατό του.