Oδύσσεια - ε 221-232

Τελικά δεν ήθελε την αθάνατη Καλυψώ ο Οδυσσέας, όσο κι αν η Πηνελόπη  του φαινόταν πιο άσχημη σε σχέση με τη θεά. Μια πολύ ανθρώπινη απάντηση:

ΚΕΙΜΕΝΟ

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"πότνα θεά, μή μοι τόδε χώεο· οἶδα καὶ αὐτὸς
πάντα μάλ᾽, οὕνεκα σεῖο περίφρων Πηνελόπεια
εἶδος ἀκιδνοτέρη μέγεθός τ᾽ εἰσάντα ἰδέσθαι·
ἡ μὲν γὰρ βροτός ἐστι, σὺ δ᾽ ἀθάνατος καὶ ἀγήρως.
ἀλλὰ καὶ ὣς ἐθέλω καὶ ἐέλδομαι ἤματα πάντα

οἴκαδέ τ᾽ ἐλθέμεναι καὶ νόστιμον ἦμαρ ἰδέσθαι.
εἰ δ᾽ αὖ τις ῥαίῃσι θεῶν ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ,
τλήσομαι ἐν στήθεσσιν ἔχων ταλαπενθέα θυμόν·
ἤδη γὰρ μάλα πολλὰ πάθον καὶ πολλὰ μόγησα
κύμασι καὶ πολέμῳ· μετὰ καὶ τόδε τοῖσι γενέσθω."

 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (Α)

Τότ' ὁ πολύβουλος Δυσσέας ἀπολογήθη κι εἶπε·

“Χαριτωμένη μου θεά, μὴ μοῦ ὀργιστῆς γιὰ δαῦτο·
νιώθω κι ἐγὼ πὼς ταπεινὴ στ' ἀνάστημα ἢ στὰ κάλλη
ἡ Πηνελόπη ἡ γνωστικιὰ θὰ φαίνουνταν ὀμπρός σου·
αὐτὴ θνητή, καὶ πάντα ἐσὺ καὶ ἀπέθαντη καὶ νέα.
Ὅμως περίσσια λαχταρῶ, καὶ τὸ ζητῶ ὁλοένα,

νὰ πάω στὸν τόπο, νὰ χαρῶ τοῦ γυρισμοῦ τὴ μέρα.
Κι ἂ μὲ χτυπήση ὀργὴ θεοῦ στὰ μελανὰ πελάγη,
ἔχω καρδιὰ βασταχτερὴ, κι ἀπομονὴ θὰ κάνω·
ἔπαθα ποὺ ἔπαθα πολλὰ καὶ 'πόφερα ἄλλα τόσα
στὶς μάχες καὶ στὶς θάλασσες· ἂς μοῦ γενῆ καὶ τοῦτο.”

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (Β)

Ανταποκρίθηκε μιλώντας ο Οδυσσέας πολύγνωμος:

«Ω σεβαστή θεά, παρακαλώ σε μην πικραίνεσαι μαζί μου·

το είδα και καλά το ξέρω, η Πηνελόπη

αντίκρυ σου, όσο κι αν δεν της λείπει η φρόνηση,

σου υπολείπεται και στη μορφή και στο παράστημα.

Είναι θνητή, κι εσύ 'σαι αθάνατη, στον χρόνο αγέραστη.

Κι όμως εν γνώσει μου το θέλω και το επιθυμώ, απ’ το πρωί ως το βράδυ,

σπίτι μου να γυρίσω, να δω κι εγώ τη μέρα της επιστροφής.

Κι αν, όπως λες, κάποιος θεός θελήσει

να με χτυπήσει καταμεσής στο μπλάβο πέλαγος, θα το υπομείνω·

ξέρει η καρδιά μου μες στα στήθη μου να υπομένει, γιατί

έχω πάθει πολλά πάθη και δοκιμάστηκα πολύ στο κύμα και στη μάχη.

Λοιπόν, μαζί με τ’ άλλα, ας πάει κι αυτό.»

Πλάτων-Πρωταγόρας 316d-317c

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του Πρωταγόρα που μιλάει σχετικά με τη σοφιστική. Δε χρειάζεται να ντρέπεται κάποιος, από φόβο για το φθόνο των άλλων, να παραδεχτεί ότι είναι σοφιστής.

ΚΕΙΜΕΝΟ

ἐγὼ δὲ τὴν σοφιστικὴν τέχνην φημὶ μὲν εἶναι παλαιάν, τοὺς δὲ μεταχειριζομένους αὐτὴν τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν, φοβουμένους τὸ ἐπαχθὲς αὐτῆς, πρόσχημα ποιεῖσθαι καὶ προκαλύπτεσθαι, τοὺς μὲν ποίησιν, οἷον Ὅμηρόν τε καὶ Ἡσίοδον καὶ Σιμωνίδην, τοὺς δὲ αὖ τελετάς τε καὶ χρησμῳδίας, τοὺς ἀμφί τε Ὀρφέα καὶ Μουσαῖον: ἐνίους δέ τινας ᾔσθημαι καὶ γυμναστικήν, οἷον Ἴκκος τε ὁ Ταραντῖνος καὶ ὁ νῦν ἔτι ὢν οὐδενὸς ἥττων σοφιστὴςἩρόδικος ὁ Σηλυμβριανός, τὸ δὲ ἀρχαῖον Μεγαρεύς: μουσικὴν δὲ Ἀγαθοκλῆς τε ὁ ὑμέτερος πρόσχημα ἐποιήσατο, μέγας ὢν σοφιστής, καὶ Πυθοκλείδης ὁ Κεῖος καὶ ἄλλοι πολλοί. οὗτοι πάντες, ὥσπερ λέγω, φοβηθέντες τὸν φθόνον ταῖς τέχναις ταύταις παραπετάσμασιν ἐχρήσαντο. ἐγὼ δὲ τούτοις ἅπασιν κατὰ τοῦτο εἶναι οὐ συμφέρομαι: ἡγοῦμαι γὰρ αὐτοὺς οὔ τι διαπράξασθαι ὃ ἐβουλήθησαν—οὐ γὰρ λαθεῖν τῶν ἀνθρώπων τοὺς δυναμένους ἐν ταῖς πόλεσι πράττειν, ὧνπερ ἕνεκα ταῦτ᾽ ἐστὶν τὰ προσχήματα: ἐπεὶ οἵ γε πολλοὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν αἰσθάνονται, ἀλλ᾽ ἅττ᾽ ἂν οὗτοι διαγγέλλωσι, ταῦτα ὑμνοῦσιν—τὸ οὖν ἀποδιδράσκοντα μὴ δύνασθαι ἀποδρᾶναι, ἀλλὰ καταφανῆ εἶναι, πολλὴ μωρία καὶ τοῦ ἐπιχειρήματος, καὶ πολὺ δυσμενεστέρους παρέχεσθαι ἀνάγκη τοὺς ἀνθρώπους: ἡγοῦνται γὰρ τὸν τοιοῦτον πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ πανοῦργον εἶναι. ἐγὼ οὖν τούτων τὴν ἐναντίαν ἅπασαν ὁδὸν ἐλήλυθα, καὶ ὁμολογῶ τε σοφιστὴς εἶναι καὶ παιδεύειν ἀνθρώπους, καὶ εὐλάβειαν ταύτην οἶμαι βελτίω ἐκείνης εἶναι, τὸ ὁμολογεῖν μᾶλλον ἢ ἔξαρνον εἶναι: καὶ ἄλλας πρὸς ταύτῃ ἔσκεμμαι, ὥστε, σὺν θεῷ εἰπεῖν, μηδὲν δεινὸν πάσχειν διὰτὸ ὁμολογεῖν σοφιστὴς εἶναι. καίτοι πολλά γε ἔτη ἤδη εἰμὶ ἐν τῇ τέχνῃ: καὶ γὰρ καὶ τὰ σύμπαντα πολλά μοί ἐστιν— οὐδενὸς ὅτου οὐ πάντων ἂν ὑμῶν καθ᾽ ἡλικίαν πατὴρ εἴην —ὥστε πολύ μοι ἥδιστόν ἐστιν, εἴ τι βούλεσθε, περὶ τούτων ἁπάντων ἐναντίον τῶν ἔνδον ὄντων τὸν λόγον ποιεῖσθαι.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

  Πάντως εγώ υποστηρίζω ότι η τέχνη των σοφιστών είναι παλιά, αλλά οι άνθρωποι που την ασκούσαν τον παλιό καιρό φοβήθηκαν το φθόνο που προκαλεί αυτή και βρήκαν παραπετάσματα και προκαλύμματα, άλλοι την ποίηση, όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος και ο Σιμωνίδης, κι άλλοι τις μυστηριακές τελετές και τις προφητείες, όπως οι οπαδοί του Ορφέα και του Μουσαίου^- άλλοι πάλι, απ' ό,τι κατάλαβα, και τη γυμναστική, όπως ο ' Ικκος από τον Τάραντα και ο άλλος που ζει ακόμη και σήμερα, σοφιστής που δεν έχει το ταίρι του, ο Ηρόδικος από τη Σηλυμβρία, που όμως η γενιά του κρατούσε από τα Μέγαρα^- κι ο δικός σας ο Αγαθοκλής χρησιμοποίησε για προκάλυμμα τη μουσική — σοφιστής μεγάλος κι αυτός — και ο Πυθοκλείδης ο Κείος και άλλοι πολλοί. Όλοι τούτοι, το ξαναλέω, επειδή φοβήθηκαν το φθόνο, χρησιμοποίησαν για προπέτασμα τις τέχνες αυτές. Εγώ όμως στο σημείο αυτό δε συμφωνώ μαζί τους· γιατί νομίζω ότι κάθε άλλο παρά πέτυχαν αυτό που επιδίωξαν: δηλαδή αυτά τα προκαλύμματα τα χρησιμοποίησαν για να ξεγελάσουν τους ανθρώπους που κρατούν την εξουσία μέσα στις πολιτείες^- ε λοιπόν, αυτοί τους πήραν μυ­ρουδιά^- γιατί ο κοσμάκης γενικά δε νιώθει τίποτα, αλλά κάνει τραγούδι και ξαναλέει ό,τι ακούει απ' αυτούς. Λοιπόν, να ξεκινάς να δραπετεύσεις και να μην κατορθώνεις να δραπετεύσεις, αλλά να γίνεσαι θέαμα σ' όλους, και σαν απόπειρα είναι πολύ ανόητο και οι άνθρωποι σου δείχνονται πιο εχθρικοί — και με το δίκιο τους^- γιατί σχηματίζουν τη γνώμη ότι ένας τέτοιος άνθρωπος κοντά στ΄ άλλα είναι και κατεργάρης. Που λες, εγώ πήρα πέρα για πέρα τον αντίθετο δρόμο απ΄ αυτούς — και δεν το κρύβω ότι είμαι σοφιστής και μορφώνω τους ανθρώπους. Πιστεύω πως μ' αυτόν τον τρόπο προφυλάγεσαι καλύτερα απ' ό,τι με τον προηγούμενο, δηλαδή είναι καλύτερα να τ' ομολογείς παρά ν' αρνιέσαι. Και κοντά σ' αυτόν σοφίστηκα και άλλους τρόπους προφύλαξης, ώστε — μάρτυς μου ο θεός — να μην πάθω καμιά λαχτάρα, επειδή ακριβώς δεν το κρύβω πως είμαι σοφιστής. Και όμως είναι κιόλας πολλά τα χρόνια που ασκώ το επάγγελμα (εξάλλου δεν είναι και λίγα και τα χρόνια που κουβαλώ· δε βλέπω κανέναν ανάμεσα σας που δε θα μπορούσα να 'μουνα πατέρας του)· έτσι, θα μου έκανε μεγάλη ευχαρίστηση, αν βέβαια το θέλατε κι εσείς, να συζητήσουμε για όλ' αυτά μπροστά σ' αυτούς που βρίσκονται στο σπίτι.