Ιερά πορνεία

ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Εκλεισε το μοναστήρι στη Ρώμη, όπου είχε βρει ύστατο καταφύγιο μια πρώην στριπτιζέζ, αφιερώνοντας το χορευτικό της ταλέντο αποκλειστικά στον Ιησού, όπως έλεγε τουλάχιστον. Ο εκπρόσωπος του Βατικανού ανακοίνωσε και επισήμως το κλείσιμο της Σάντα Κρότσε «λόγω οικονομικών και λειτουργικών παρατυπιών» και ότι οι μοναχές του θα μετακομίσουν σε άλλα μοναστήρια. Σύμφωνα με τον ίδιο, διαπιστώθηκαν επίσης παρατυπίες «που δεν συνάδουν με το μοναστικό βίο» και σε αυτή την αποστροφή του κρύβεται ενδεχομένως η πραγματική αιτία για το κλείσιμο της μονής. Η αδελφή Νόμπιλι υπήρξε εξαρχής η πέτρα του σκανδάλου στη μονή της Σάντα Κρότσε, μια από τις παλαιότερες εκκλησίες της Ρώμης, καθώς είχε επινοήσει τον ιερό χορό, που δεν δίσταζε να παρουσιάζει ενώπιον των καθολικών επισκόπων, εμπνευσμένο από την πολύχρονη πείρα της ως χορεύτρια σε μπαρ.

ΤΟ ΧΘΕΣ

Με τον όρο ιερά πορνεία εννοούμε την πορνεία που ασκούνταν στους ναούς της Μεγάλης Μητέρας Θεάς της Γονιμότητας και του Έρωτα στην αρχαιότητα στην Εγγύς Ανατολή και σε μέρη της λεκάνης της Μεσογείου. Την ιερά πορνεία θα πρέπει να την ξεχωρίσουμε σε δύο βασικές μορφές: α) εκπόρνευση όλων των γυναικών ενός κράτους ή μιας πόλης κατά την ενήβωσή τους στο ναό της Μεγάλης Μητέρας Θεάς της γονιμότητας με ένα ξένο για μια μόνο φορά ή για πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα, με σκοπό τη διακόρευσή τους. Μετά από αυτό εγκαταλείπουν το ναό και επιστρέφουν στο σπίτι τους να παντρευτούν, η δε πορνική διαπαρθένευσή τους δεν θεωρείται πορνεία και δεν αποτελεί στίγμα. β) γυναίκες κατά κανόνα δούλες ή αιχμάλωτες πολέμου είτε αφιερωμένες στη θεά από συγγενείς, ξένους, ή ακόμη και από τις ίδιες, ασκούν την ιερά πορνεία εφ΄ όρου ζωής.

Η μαρτυρία του Ηροδότου

Το πιο επαίσχυντο έθιμο των Βαβυλωνίων είναι το ακόλουθο:

Κείμενο: ὁ δὲ δὴ αἴσχιστος τῶν νόμων ἐστὶ τοῖσι Βαβυλωνίοισι ὅδε· δεῖ πᾶσαν γυναῖκα ἐπιχωρίην ἱζομένην ἐς ἱρὸν Ἀφροδίτης ἅπαξ ἐν τῇ ζόῃ μιχθῆναι ἀνδρὶ ξείνῳ. πολλαὶ δὲ καὶ οὐκ ἀξιούμεναι ἀναμίσγεσθαι τῇσι ἄλλῃσι, οἷα πλούτῳ ὑπερφρονέουσαι, ἐπὶ ζευγέων ἐν καμάρῃσι ἐλάσασαι πρὸς τὸ ἱρὸν ἑστᾶσι· θεραπηίη δέ σφι ὄπισθε ἕπεται πολλή. [2] αἱ δὲ πλεῦνες ποιεῦσι ὧδε· ἐν τεμένεϊ Ἀφροδίτης κατέαται στέφανον περὶ τῇσι κεφαλῇσι ἔχουσαι θώμιγγος πολλαὶ γυναῖκες· αἳ μὲν γὰρ προσέρχονται, αἳ δὲ ἀπέρχονται. σχοινοτενέες δὲ διέξοδοι πάντα τρόπον ὁδῶν ἔχουσι διὰ τῶν γυναικῶν, δι᾽ ὧν οἱ ξεῖνοι διεξιόντες ἐκλέγονται· [3] ἔνθα ἐπεὰν ἵζηται γυνή, οὐ πρότερον ἀπαλλάσσεται ἐς τὰ οἰκία ἤ τίς οἱ ξείνων ἀργύριον ἐμβαλὼν ἐς τὰ γούνατα μιχθῇ ἔξω τοῦ ἱροῦ· ἐμβαλόντα δὲ δεῖ εἰπεῖν τοσόνδε· "ἐπικαλέω τοι τὴν θεὸν Μύλιττα." Μύλιττα δὲ καλέουσι τὴν Ἀφροδίτην Ἀσσύριοι. [4] τὸ δὲ ἀργύριον μέγαθος ἐστὶ ὅσον ὦν· οὐ γὰρ μὴ ἀπώσηται· οὐ γάρ οἱ θέμις ἐστί· γίνεται γὰρ ἱρὸν τοῦτο τὸ ἀργύριον. τῷ δὲ πρώτῳ ἐμβαλόντι ἕπεται οὐδὲ ἀποδοκιμᾷ οὐδένα. ἐπεὰν δὲ μιχθῇ, ἀποσιωσαμένη τῇ θεῷ ἀπαλλάσσεται ἐς τὰ οἰκία, καὶ τὠπὸ τούτου οὐκ οὕτω μέγα τί οἱ δώσεις ὥς μιν λάμψεαι. [5] ὅσσαι μέν νυν εἴδεός τε ἐπαμμέναι εἰσὶ καὶ μεγάθεος, ταχὺ ἀπαλλάσσονται, ὅσαι δὲ ἄμορφοι αὐτέων εἰσί, χρόνον πολλὸν προσμένουσι οὐ δυνάμεναι τὸν νόμον ἐκπλῆσαι· καὶ γὰρ τριέτεα καὶ τετραέτεα μετεξέτεραι χρόνον μένουσι. ἐνιαχῇ δὲ καὶ τῆς Κύπρου ἐστὶ παραπλήσιος τούτῳ νόμος.

Ηρόδοτος, Κλειώ 199 

Μερικές παρατηρήσεις

• το έθιμο αφορά όλες τις γυναίκες
• οι γυναίκες δε γίνονται πόρνες του ναού
• δεν υπάρχει συγκεκριμένη ταρίφα για τις γυναίκες του ναού, όπως στην περίπτωση των πορνών
• τα χρήματα ανήκουν στη θεά
• η γυναίκα δεν μπορεί να αρνηθεί τον άντρα που θα την επιλέξει
• η επιλογή της γυναίκας γίνεται κατά τρόπο τελετουργικό "σε καλώ στο όνομα της θεάς Μύλιττας"

 πηγές: Καθημερινή, Ιερά Πορνεία - Ανδρέας Λεντάκης

 

Ιστορία της αρχαίας λογοτεχνίας

Σύνθετο γραμματολογικό εγχείρημα, με τον πρώτο τόμο να παρουσιάζει την αρχαϊκή και κλασική εποχή     

Bernhard Zimmermann (επιμ.), Handbuch der griechischen Literatur der Antike, τόμ. 1: Die Literatur der archaischen und klassischen Zeit, Μόναχο: C. H. Beck 2011, σσ. 817. ΜΕΛΕΤΗ. Η ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας συνιστά ένα ανοιχτό ερευνητικό πεδίο για δύο λόγους: αφενός απαιτούν πραγμάτευση άγνωστα αρχαία κείμενα, σε ακέραια ή αποσπασματική μορφή, τα οποία κατά καιρούς έρχονται στο φως χάρη σε νέα παπυρικά ευρήματα και αφετέρου ανανεώνεται το μεθοδολογικό παράδειγμα της προσέγγισης των παραδεδομένων κειμένων, καθώς πραγματοποιούνται διεπιστημονικές ωσμώσεις που επιβάλλουν διαφοροποιημένες προσπελάσεις. Ετσι, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα ανακαλύφθηκαν η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη, ωδές του Βακχυλίδη και κωμωδίες του Μενάνδρου, ενώ στο δεύτερο μισό του 20ού γνωρίσαμε καλύτερα τον Μένανδρο, τον Αρχίλοχο, τον Στησίχορο και τον Σιμωνίδη. Παράλληλα, η άνθηση της λογοτεχνικής θεωρίας δεν άφησε ανεπηρέαστη την κλασική φιλολογία, καθώς τέθηκαν ερωτήματα για τον ποιητή και το κοινό του, ζητήματα εσωτερικής ποιητικής, το πρόβλημα του μεταθεάτρου και της δημιουργικής ανάπλασης μέσω σύγχρονων αρχαιόθεμων και αρχαιόμυθων έργων και προτάθηκαν φεμινιστικές, δομικές, ψυχαναλυτικές, αφηγηματολογικές και μεταμοντέρνες ή συγκριτολογικές αναλύσεις. Επιπλέον, ανακύπτουν δύο βασανιστικά ερωτήματα: το ζήτημα της περιοδολόγησης και ο εξειδικευμένος κατακερματισμός της γνώσης. Ως προς το πρώτο θέμα η αρχαϊκή και κλασική περίοδος φαίνονται λιγότερο προβληματικές, καθώς ως όριο ανάμεσά τους μπορεί να θεωρηθούν οι Περσικοί πόλεμοι (490-79 π.Χ.). Το κατώτερο όριο για την κλασική περίοδο αποτελεί ο θάνατος του Σωκράτη (399 π.Χ.), που σφραγίζει την ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο (404 π.Χ.), ή ο θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο τέλος της δεκαετίας του 320 π.Χ. Η κατάσταση επιδεινώνεται, αν επιχειρήσουμε να προσδιορίσουμε το κατώτερο όριο της ελληνιστικής εποχής και την έναρξη της ύστερης αρχαιότητας, επειδή πολλαπλασιάζονται οι συνέχειες και οι ασυνέχειες. Συζητήσιμο επίσης παραμένει το τέλος της αρχαιότητας: συνήθως συμπίπτει με το κλείσιμο της Ακαδημίας το 529 μ.Χ. ή τοποθετείται στην αρχή των σκοτεινών αιώνων περί το 650 μ.Χ. Ως προς το δεύτερο θέμα κατέστη πλέον σαφές ότι γραμματολογικά εγχειρήματα σαν το επιστημονικά σταθμισμένο του Albin Lesky και το διδακτικά προσαρμοσμένο του Franco Montanari (και τα δύο κυκλοφορούν σε ελληνική μετάφραση) είναι δύσκολο να συνεχιστούν από μια αναλυτική ιστορία που επιδιώκει να καλύψει με επάρκεια αφενός τη συντελεσμένη επιστημονική πρόοδο και τη συναφή βιβλιογραφία και αφετέρου τις ανάγκες φοιτητών και φιλολόγων. Το παράδειγμα προς την κατεύθυνση αυτή το προσέφερε η γραμματολογία που επιμελήθηκαν η Patricia Easterling και ο Bernard Knox στο τέλος του περασμένου αιώνα, οι οποίοι ανέθεσαν σε ειδικούς τη συγγραφή των επιμέρους κεφαλαίων (και αυτό το εγχειρίδιο υπάρχει στη γλώσσα μας). Συνέπεια αυτής της συλλογικής προσπάθειας είναι η διεθνοποίηση των μελετητών, καθώς οι συνεργάτες δεν είναι απαραίτητο να ανήκουν στο ίδιο εθνικό επιστημονικό κεφάλαιο. Ενα περαιτέρω πρόβλημα έγκειται στο ερώτημα αν αποκλειστικό αντικείμενο πραγμάτευσης θα αποτελέσουν τα λογοτεχνικά κείμενα ή και τα επιστημονικά (ιατρική, μαθηματικά, αστρονομία κτλ.), δηλαδή η αρχαία γραμματεία στο σύνολό της.

Από την προηγούμενη σκιαγράφηση των σχετικών προβλημάτων προκύπτει η διαπίστωση ότι η σύλληψη και η εκτέλεση ενός συνθετικού γραμματολογικού εγχειρήματος απαιτούν ικανό και έμπειρο συντονιστή, ο οποίος θα σχεδιάσει την κατανομή της ύλης, θα επιλέξει τους ενδεδειγμένους συνεργάτες, θα καθορίσει την έκταση των κεφαλαίων και θα συντάξει τις προδιαγραφές για την οργάνωση και τον προσανατολισμό της παρουσίασης συγκεκριμένων συγγραφέων και λογοτεχνικών ειδών. Τον συντονισμό ανέλαβε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ Bernhard Zimmermann, ο οποίος ανταποκρίθηκε άριστα στην υπεύθυνη αποστολή του, και ο πρώτος ογκώδης και καλαίσθητος τόμος παρουσιάζει την αρχαϊκή και κλασική εποχή, ενώ οι δύο επόμενοι θα αναφέρονται στην ελληνιστική περίοδο και την ύστερη αρχαιότητα. Το έργο φιλοδοξεί να αντικαταστήσει την πολύτομη γραμματολογία που εγκαινίασε ο Christ και συνέχισαν εμπλουτίζοντάς την οι Schmid και Stahlin. Είναι προφανές ότι ο χώρος δεν επαρκεί για μια, έστω και συνοπτική, παρουσίαση του εύρους και του πλούτου των περιεχομένων του τόμου, κάτι που θα αδικούσε κατάφωρα και θα απλούστευε βάναυσα τη συμβολή του έργου, που αποτελεί έναν εντυπωσιακό απολογισμό και μια ενδελεχή και εμπεριστατωμένη αποτύπωση του status της σύγχρονης φιλολογικής έρευνας. Το βέβαιο είναι ότι διαθέτουμε πλέον γόνιμη αφετηρία για περαιτέρω αναζητήσεις στον τομέα των αρχαιοελληνικών σπουδών. Θα ήταν, ωστόσο, ουσιώδης παράλειψη, αν δεν επισημαίναμε την ενεργό συμμετοχή της ελληνικής κλασικής φιλολογίας. Ο καθηγητής Α. Ρεγκάκος όχι μόνο συνέγραψε το κεφάλαιο της ιστοριογραφίας, αλλά και συνέβαλε αποφασιστικά, κατά μαρτυρία του επιμελητή, στην ολοκλήρωση του τόμου. Αυτονόητη ευχή: αυτή η εκσυγχρονισμένη, διεξοδική και τεκμηριωμένη Ιστορία να συμπεριληφθεί το ταχύτερο στα μεταφρασμένα μας εγχειρίδια.

Του Δανιηλ Ι. Ιακωβ

Πανελλαδικές 2000

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΑΒΒΑΤΟ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία (360 Α-D)

          Καὶ τοῦτο ἐννοήσαντα ἀποπειρᾶσθαι τοῦ δακτυλίου εἰ ταύτην ἔχοι τὴν δύναμιν, καὶ αὐτῷ οὕτω συμβαίνειν, στρέφοντι μὲν εἴσω τὴν σφενδόνην ἀδήλῳ γίγνεσθαι, ἔξω δὲ δήλῳ^. αἰσθόμενον δὲ εὐθὺς διαπράξασθαι τῶν ἀγγέλων γενέσθαι τῶν παρὰ τὸν βασιλέα, ἐλθόντα δὲ καὶ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ μοιχεύσαντα, μετ' ἐκείνης ἐπιθέμενον τῷ βασιλεῖ ἀποκτεῖναι καὶ τὴν ἀρχὴν οὕτω κατασχεῖν.

          Εἰ οὖν δύο τοιούτω δακτυλίω γενοίσθην, καὶ τὸν μὲν ὁ δίκαιος περιθεῖτο, τὸν δὲ ὁ ἄδικος, οὐδεὶς ἂν γένοιτο, ὡς δόξειεν, οὕτως ἀδαμάντινος, ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ καὶ τολμήσειεν ἀπέχεσθαι τῶν ἀλλοτρίων καὶ μὴ ἅπτεσθαι, ἐξὸν αὐτῷ καὶ ἐκ τῆς ἀγορᾶς ἀδεῶς ὅ,τι βούλοιτο λαμβάνειν, καὶ εἰσιόντι εἰς τὰς οἰκίας συγγίγνεσθαι ὅτῳ βούλοιτο, καὶ ἀποκτεινύναι καὶ ἐκ δεσμῶν λύειν οὕστινας βούλοιτο, καὶ τἆλλα πράττειν ἐν τοῖς ἀνθρώποις ἰσόθεον ὄντα. Οὕτω δὲ δρῶν οὐδὲν ἂν διάφορον τοῦ ἑτέρου ποιοῖ, ἀλλ' ἐπὶ ταὔτ' ἂν ἴοιεν ἀμφότεροι. Καίτοι μέγα τοῦτο τεκμήριον ἂν φαίη τις ὅτι οὐδεὶς ἑκὼν δίκαιος ἀλλ' ἀναγκαζόμενος, ὡς οὐκ ἀγαθοῦ ἰδίᾳ ὄντος, ἐπεὶ ὅπου γ' ἂν οἴηται ἕκαστος οἷός τε ἔσεσθαι ἀδικεῖν, ἀδικεῖν. Λυσιτελεῖν γὰρ δὴ οἴεται πᾶς ἀνὴρ πολὺ μᾶλλον ἰδίᾳ τὴν ἀδικίαν τῆς δικαιοσύνης, ἀληθῆ οἰόμενος, ὡς φήσει ὁ περὶ τοῦ τοιούτου λόγου λέγων^. ἐπεὶ εἴ τις τοιαύτης ἐξουσίας ἐπιλαβόμενος μηδέν ποτε ἐθέλοι ἀδικῆσαι μηδὲ ἅψαιτο τῶν ἀλλοτρίων, ἀθλιώτατος μὲν ἂν δόξειεν εἶναι τοῖς αἰσθανομένοις καὶ ἀνοητότατος, ἐπαινοῖεν δ' ἂν αὐτὸν ἀλλήλων ἐναντίον ἐξαπατῶντες ἀλλήλους διὰ τὸν τοῦ ἀδικεῖσθαι φόβον.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε  στο τετράδιό σας το απόσπασμα:

“Εἰ οὖν δύο τοιούτω δακτυλίω γενοίσθην, ... ἔσεσθαι ἀδικεῖν, ἀδικεῖν”.

Μονάδες 10

Β.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.ἰσόθεον: Να εξηγήσετε πώς χρησιμοποιείται η λέξη αυτή στο κείμενο και ποια αντίληψη του αρχαίου κόσμου για το θείο εκφράζει.

Μονάδες 15

Β2.Με βάση τον μύθο του Γύγη ο Γλαύκων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι “οὐδεὶς ἑκὼν δίκαιος ἀλλ' ἀναγκαζόμενος”. Σε ποιο σωκρατικό δόγμα αντιτίθεται η άποψη αυτή και με ποια επιχειρήματα υποστηρίζεται     στη     συνέχεια     του    κειμένου     ( ὡς οὐκ ἀγαθοῦ ἰδίᾳ ὄντος, ... διὰ τὸν τοῦ ἀδικεῖσθαι φόβον);

Μονάδες 15

Β3.Ποιες είναι οι τέσσερις θεμελιώδεις αρετές, κατά τον Πλάτωνα, και πώς ενσαρκώνονται στην ιδεώδη πολιτεία του;

Μονάδες 10

Β4.Να γράψετε ένα συνώνυμο της αρχαίας ελληνικής για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις

βούλομαι, φημί, οἴομαι, φόβος, δρῶ.

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

'Ισοκράτους Νικοκλῆς, 27-28

          Ὡς δὲ προσηκόντως τὴν ἀρχὴν ἡμεῖς ἔχομεν, πολὺ τούτου συντομώτερος καὶ μᾶλλον ὁμολογούμενος ὁ λόγος ἐστίν. Τίς γὰρ οὐκ οἶδεν, ὅτι Τεῦκρος μὲν ὁ τοῦ γένους ἡμῶν ἀρχηγός, παραλαβὼν τοὺς τῶν ἄλλων πολιτῶν προγόνους, πλεύσας δεῦρο καὶ τὴν πόλιν αὐτοῖς ἔκτισεν καὶ τὴν χώραν κατένειμεν, ὁ δὲ πατὴρ Εὐαγόρας ἀπολεσάντων ἑτέρων τὴν ἀρχὴν πάλιν ἀνέλαβεν, ὑποστὰς τοὺς μεγίστους κινδύνους, καὶ τοσοῦτον μετέστησεν ὥστε μηκέτι Φοίνικας Σαλαμινίων τυραννεῖν, ἀλλ' ὧνπερ ἦν τὴν ἀρχήν, τούτους καὶ νῦν ἔχειν τὴν βασιλείαν;

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.α) Να γράψετε το θηλυκό γένος των παρακάτω μετοχών στον αριθμό και την πτώση που βρίσκονται:

ὁμολογούμενος, πλεύσας, ἀπολεσάντων, ὑποστάς.

Μονάδες 4

Γ2.β) Να μεταφέρετε τα παρακάτω ρήματα στον αντίστοιχο τύπο της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα:

κατένειμεν, ἀνέλαβεν, μετέστησεν.

Μονάδες 6

Γ3.Να χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένες λέξεις στο απόσπασμα που ακολουθεί:

“...ὁ δὲ πατὴρ Εὐαγόρας ἀπολεσάντων ἑτέρων τὴν ἀρχὴν πάλιν ἀνέλαβεν, ὑποστὰς τοὺς μεγίστους κινδύνους, καὶ τοσοῦτον μετέστησεν ὥστε μηκέτι Φοίνικας Σαλαμινίων τυραννεῖν, ἀλλ' ὧνπερ ἦν τὴν ἀρχήν, τούτους καὶ νῦν ἔχειν τὴν βασιλείαν”.

Μονάδες 10

Πανελλαδικές 2001

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2001

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Διδαγμένο κείμενο

'Αριστοτέλους  'Ηθικά Νικομάχεια (Β6, 4-10)

   Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ' ἔλαττον τὸ δ' ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ' αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς... Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ' ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ' οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ' αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.

   Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ' ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ' ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ' ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ  ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

     

Α.   Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: "Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων ... καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον".

Μονάδες 10

Β.   Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1."Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ...οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς":

Με ποια κριτήρια είναι δυνατός, κατά το χωρίο αυτό, ο καθορισμός του "μέσου" και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μεσότητας, ανάλογα με το κριτήριο καθορισμού της;

Μονάδες 15

Β2.Τέχνη - ἀρετή - φύσις: Ποιο κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα διακρίνει ο Αριστοτέλης στις τρεις αυτές έννοιες, σε ποια από τις τρεις δίνει το προβάδισμα και γιατί, κατά τη γνώμη σας, της δίνει το προβάδισμα αυτό;

Μονάδες 15

Β3.Ποια φιλοσοφική και συγγραφική δραστηριότητα ανέπτυξε ο Αριστοτέλης κατά την περίοδο στην οποία ανήκουν τα "Ηθικά Νικομάχεια";

Μονάδες 10

Β4.   Να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους, χρησιμοποιώντας την παραγωγική κατάληξη που σας δίνεται:

      λαβεῖν : -μα

      ἄγουσα : -ή

      εἰώθασιν : -ος

      ἔχουσιν : -σις

      φθειρούσης : -ά

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφῶντος Ἑλληνικά  Α´ (γ´) 8 - 10

   Ἐκ τούτου δὲ Ἀλκιβιάδης μὲν ᾤχετο εἰς τὸν Ἑλλήσποντον καὶ εἰς Χερρόνησον χρήματα πράξων· οἱ δὲ λοιποὶ στρατηγοὶ συνεχώρησαν πρὸς Φαρνάβαζον ὑπὲρ Καλχηδόνος εἴκοσι τάλαντα δοῦναι Ἀθηναίοις Φαρνάβαζον καὶ ὡς βασιλέα πρέσβεις Ἀθηναίων ἀναγαγεῖν, καὶ ὅρκους ἔδοσαν καὶ ἔλαβον παρὰ Φαρναβάζου ὑποτελεῖν τὸν φόρον Καλχηδονίους Ἀθηναίοις ὅσονπερ εἰώθεσαν καὶ τὰ ὀφειλόμενα χρήματα ἀποδοῦναι, Ἀθηναίους δὲ μὴ πολεμεῖν Καλχηδονίοις, ἕως ἂν οἱ παρὰ βασιλέως πρέσβεις ἔλθωσιν. Ἀλκιβιάδης δὲ τοῖς ὅρκοις οὐκ ἐτύγχανε παρών, ἀλλὰ περὶ Σηλυμβρίαν ἦν.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.α)  συνεχώρησαν, ἀποδοῦναι: Να κλίνετε την προστακτική των ρηματικών αυτών τύπων στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται.

Μονάδες 5

Γ2.β)  ἔλαβον: Να κλίνετε στον ενικό αριθμό το αρσενικό γένος της μετοχής του ενεργητικού παρακειμένου.

Μονάδες 5

Γ3.  α)Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις μετοχές:

πράξων, παρών.

Μονάδες 5

Γ3.β)    Να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση του υποθετικού λόγου που λανθάνει στο κείμενο και και να τον χαρακτηρίσετε.

Μονάδες 5

Πανελλαδικές 2002

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΜΠΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας (323 Α - Ε)

            Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις, ἐάν τις φῇ ἀγαθὸς αὐλητὴς εἶναι, ἢ ἄλλην ἡντινοῦν τέχνην ἣν μή ἐστιν, ἢ καταγελῶσιν ἢ χαλεπαίνουσιν, καὶ οἱ οἰκεῖοι προσιόντες νουθετοῦσιν ὡς μαινόμενον· ἐν δὲ δικαιοσύνῃ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ πολιτικῇ ἀρετῇ, ἐάν τινα καὶ εἰδῶσιν ὅτι ἄδικός ἐστιν, ἐάν οὗτος αὐτὸς καθ' αὑτοῦ τἀληθῆ λέγῃ ἐναντίον πολλῶν, ὃ ἐκεῖ σωφροσύνην ἡγοῦντο εἶναι, τἀληθῆ λέγειν, ἐνταῦθα μανίαν, καί φασιν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους, ἐάντε ὦσιν ἐάντε μή, ἢ μαίνεσθαι τὸν μὴ προσποιούμενον [δικαιοσύνην]· ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν' οὐχὶ ἁμῶς γέ πως μετέχειν αὐτῆς, ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις.

            Ὅτι μὲν οὖν πάντ' ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τῆς ἀρετῆς σύμβουλον διὰ τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ μετεῖναι αὐτῆς, ταῦτα λέγω· ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ' ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι. Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν  ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶς θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ' ἐλεοῦσιν· οἷον τοὺς αἰσχροὺς ἢ σμικροὺς ἢ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν; Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις· ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς.

       

Α.    Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: "Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς ... ταῦτα λέγω".

Μονάδες 10

Β.    Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.   "Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς ... ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις": Να εκθέσετε το επιχείρημα που χρησιμοποιεί στην παράγραφο αυτή ο Πρωταγόρας, για να αποδείξει το "διδακτόν" της αρετής, και να το αξιολογήσετε.

Μονάδες 10

Β2.   "Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακά ... τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς": Σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, οι άνθρωποι έχουν ελαττώματα που προέρχονται από τη φύση ή τυχαίους παράγοντες. Έχουν όμως και ελαττώματα που οφείλονται στην έλλειψη αγωγής. Πώς αντιμετωπίζεται στην εποχή του σοφιστή καθεμιά από τις κατηγορίες αυτές των ανθρωπίνων ελαττωμάτων στο πλαίσιο της κοινωνικής συμβίωσης και γιατί;

Μονάδες 10

Β3.   "... ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις": Κατά τον Πρωταγόρα, οι τιμωρίες (κολάσεις) επιβάλλονται στους ανθρώπους, όταν δε διαθέτουν την πολιτική αρετή. Σε ποιους και για ποιο λόγο επιβάλλονται κυρώσεις από την πόλη, σύμφωνα με τα στοιχεία του μεταφρασμένου κειμένου που ακολουθεί;

       

Πλάτωνος Πρωταγόρας (326 D-E)

        Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή.

Μονάδες 10

Β4.   Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο και τη λειτουργία του μύθου ως μεθόδου ανάπτυξης απόψεων του Πρωταγόρα και του Πλάτωνα.

Μονάδες 10

Β5.    Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

        καταγελῶσιν, εἰδῶσιν, μετέχειν, προσποιούμενον, ἀποδεῖξαι.    

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Δημοσθένης κατά Μειδίου (169 - 170)

          Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι, οὐ κατὰ τὰς Μειδίου λῃτουργίας, οἱ μὲν ναυμαχίας νενικηκότες, οἱ δὲ πόλεις εἰληφότες, οἱ δὲ πολλὰ καὶ καλὰ τῇ πόλει στήσαντες τρόπαια· ἀλλ' ὅμως οὐδενὶ πώποτε τούτων δεδώκατε τὴν δωρειὰν ταύτην οὐδ' ἂν δοίητε, ἐξεῖναι τοὺς ἰδίους ἐχθροὺς ὑβρίζειν αὐτῶν ἑκάστῳ, ὁπότ' ἂν βούληται καὶ ὃν ἂν δύνηται τρόπον. οὐδὲ γὰρ Ἁρμοδίῳ καὶ Ἀριστογείτονι· τούτοις γὰρ δὴ μέγισται δέδονται δωρειαὶ παρ' ὑμῶν καὶ ὑπὲρ μεγίστων. οὐδ' ἂν ἠνέσχεσθ' , εἰ προσέγραψέ τις ἐν τῇ στήλῃ "ἐξεῖναι δὲ καὶ ὑβρίζειν αὐτοῖς ὃν ἂν βούλωνται".  

                                                         

δωρειά: δωρεά, προνόμιο.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.α.       Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Το επίθετο να γραφεί στην πτώση, στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται ο τύπος που δίνεται).

              

	Επίρρημα
	Θετικός	Συγκριτικός	Υπερθετικός
Καλὰ

	Επίθετο
	Θετικός	Συγκριτικός
μεγίστων

Μονάδες 5

Γ2.β.       Να γράψετε τους ζητουμένους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου         :

               οἶδ(α): το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής και προστακτικής του ίδιου χρόνου.

               δεδώκατε: το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και του αορίστου β´ της ίδιας φωνής.

               δύνηται: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στο χρόνο που βρίσκεται.

                   Μονάδες 5

Γ3.α.       "Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι": Να γράψετε τη δευτερεύουσα πρόταση του χωρίου αυτού, να δηλώσετε το είδος της και να προσδιορίσετε το συντακτικό της ρόλο (Μονάδες 3).

        Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (Μονάδες 2).

Μονάδες 5

Γ3.β.       Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειμένου:

               κατὰ τὰς λῃτουργίας, τῇ πόλει, οὐδενί, ὑβρίζειν, ὑπὲρ μεγίστων.

Μονάδες 5

Πανελλαδικές 2003

ΠΕΜΠΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2003

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (41)

            «Ξυνελών τε λέγω τήν τε πᾶσαν πόλιν τῆς Ἑλλάδος παίδευσιν εἶναι καὶ καθ' ἕκαστον δοκεῖν ἄν μοι τὸν αὐτὸν ἄνδρα παρ' ἡμῶν ἐπὶ πλεῖστ' ἂν εἴδη καὶ μετὰ χαρίτων μάλιστ' ἂν εὐτραπέλως τὸ σῶμα αὔταρκες παρέχεσθαι. καὶ ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόμπος τάδε μᾶλλον ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια, αὐτὴ ἡ δύναμις τῆς πόλεως, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάμεθα, σημαίνει. μόνη γὰρ τῶν νῦν ἀκοῆς κρείσσων ἐς πεῖραν ἔρχεται, καὶ μόνη οὔτε τῷ πολεμίῳ ἐπελθόντι ἀγανάκτησιν ἔχει ὑφ' οἵων κακοπαθεῖ οὔτε τῷ ὑπηκόῳ κατάμεμψιν ὡς οὐχ ὑπ' ἀξίων ἄρχεται. μετὰ μεγάλων δὲ σημείων καὶ οὐ δή τοι ἀμάρτυρόν γε τὴν δύναμιν παρασχόμενοι τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα, καὶ οὐδὲν προσδεόμενοι οὔτε Ὁμήρου ἐπαινέτου οὔτε ὅστις ἔπεσι μὲν τὸ αὐτίκα τέρψει, τῶν δ' ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει, ἀλλὰ πᾶσαν μὲν θάλασσαν καὶ γῆν ἐσβατὸν τῇ ἡμετέρᾳ τόλμῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι, πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες. περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἵδε τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν, καὶ τῶν λειπομένων πάντα τινὰ ἐθέλειν εἰκὸς ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν».

Α.      Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «μετὰ μεγάλων δὲ σημείων ... ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν».

Μονάδες 10

Β.    Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.   Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Αθηναίου με βάση τα στοιχεία του διδαγμένου κειμένου.

Μονάδες 10

Β2.   «Πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες»: Γιατί ο Περικλής αναφέρεται εδώ όχι μόνο στις επιτυχίες αλλά και στις αποτυχίες της Αθήνας;

Μονάδες 10

Β3.   Να αναλύσετε τη βασική επιφύλαξη που διατυπώνει ο Περικλής — στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί — σχετικά με τη δυνατότητα του λόγου να πείσει τους ακροατές και να εκθέσετε το επιχείρημα, με το οποίο παρακάμπτει την επιφύλαξη αυτή στο παρακάτω απόσπασμα: «ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόμπος τάδε μᾶλλον ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια, αὐτὴ ἡ δύναμις τῆς πόλεως, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάμεθα, σημαίνει». (κεφ. 41)

Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, (35)

        [...] Γιατί είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς μ’ επιτυχία, εκεί που με κόπο εξασφαλίζεται η εντύπωση ότι λέει την αλήθεια. Κι αυτό, γιατί ο ακροατής που ξέρει καλά τα γεγονότα και τ’ ακούει μ’ ευνοϊκή διάθεση, ίσως θα σχημάτιζε τη γνώμη ότι τα λεγόμενα είναι κάπως κατώτερα, σε σύγκριση μ’ αυτά που και θέλει ν’ ακούει και τα ξέρει καλά· όμως, αυτός που δεν τα γνώρισε, θα σχημάτιζε τη γνώμη πως πρόκειται για υπερβολές, επειδή νιώθει φθόνο, αν τυχόν ακούσει κάτι που ξεπερνά τη δική του δύναμη. Γιατί μόνο ως εκείνο το σημείο ανέχεται ο άνθρωπος ν’ ακούει επαίνους που λέγονται για άλλους, ως εκεί που κι ο καθείς πιστεύει ότι είναι ικανός να κατορθώσει κάτι απ’ όσα άκουσε· όμως, για καθετί που ξεπερνά τη δύναμή του, κυριεύεται απ’ την πρώτη στιγμή από φθόνο, κι έτσι δεν δίνει πίστη.

Μονάδες 10

Β4.   Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Περικλή;

Μονάδες 10

Β5.    Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

        παίδευσιν, εὐτραπέλως, κατάμεμψιν, ἐσβατόν, λειπομένων.

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Ξενοφώντος Απομνημονεύματα Δ. ΙV.16.

          Ἀλλὰ μὴν καὶ ὁμόνοιά γε μέγιστόν τε ἀγαθὸν δοκεῖ ταῖς πόλεσιν εἶναι καὶ πλειστάκις ἐν αὐταῖς αἵ τε γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν, καὶ πανταχοῦ ἐν τῇ Ἑλλάδι νόμος κεῖται τοὺς πολίτας ὀμνύναι ὁμονοήσειν, καὶ πανταχοῦ ὀμνύουσι τὸν ὅρκον τοῦτον· οἶμαι δ' ἐγὼ ταῦτα γίγνεσθαι οὐχ ὅπως τοὺς αὐτοὺς χοροὺς κρίνωσιν οἱ πολῖται, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς αὐλητὰς ἐπαινῶσιν, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς ποιητὰς αἱρῶνται, οὐδ' ἵνα τοῖς αὐτοῖς ἥδωνται, ἀλλ' ἵνα τοῖς νόμοις πείθωνται. τούτοις γὰρ τῶν πολιτῶν ἐμμενόντων, αἱ πόλεις ἰσχυρόταταί τε καὶ εὐδαιμονέσταται γίγνονται· ἄνευ δὲ ὁμονοίας οὔτ' ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη οὔτ' οἶκος καλῶς οἰκηθείη.

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.α.       Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυμία να γραφεί στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται ο τύπος του κειμένου, που δίνεται).

	Επίρρημα
	Θετικός	Συγκριτικός
εὐδαιμονέσταται

	Αντωνυμία
	Γενική	Δοτική	Κλητική
τοῦτον

Μονάδες 5

Γ2.β.       Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου         :

               αἱρῶνται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής και της προστακτικής του αορίστου β´ στη φωνή που βρίσκεται.

               πείθωνται: τον ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο.

               ἐμμενόντων: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα και του αορίστου στη φωνή που βρίσκεται.

Μονάδες 5

Γ3.α.       Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

        ἀγαθόν, εἶναι, ταῦτα, τούτοις, τῶν πολιτῶν.

Μονάδες 5

Γ3.β.       «οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν»:

               Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (Μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας (Μονάδες 3).

Μονάδες 5

Πανελλαδικές 2004

ΠΕΜΠΤΗ 3 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους  Ἐπιτάφιος (42)

           

«Δι' ὅ δή καί ἐμήκυνα τά περί τῆς πόλεως, διδασκαλίαν τε ποιούμενος μή περί ἴσου ἡμῖν εἶναι τόν ἀγῶνα καί οἷς τῶνδε μηδέν ὑπάρχει ὁμοίως, καί τήν εὐλογίαν ἅμα ἐφ' οἷς νῦν λέγω φανεράν σημείοις καθιστάς. καί εἴρηται αὐτῆς τά μέγιστα^. ἅ γάρ τήν πόλιν ὕμνησα, αἱ τῶνδε καί τῶν τοιῶνδε ἀρεταί ἐκόσμησαν, καί οὐκ ἄν πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων ἰσόρροπος ὥσπερ τῶνδε ὁ λόγος τῶν ἔργων φανείη. δοκεῖ δέ μοι δηλοῦν ἀνδρός ἀρετήν πρώτη τε μηνύουσα καί τελευταία βεβαιοῦσα ἡ νῦν τῶνδε καταστροφή. καί γάρ τοῖς τἆλλα χείροσι δίκαιον τήν ἐς τούς πολέμους ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀνδραγαθίαν προτίθεσθαι^. ἀγαθῷ γάρ κακόν ἀφανίσαντες κοινῶς μᾶλλον ὠφέλησαν ἤ ἐκ τῶν ἰδίων ἔβλαψαν. τῶνδε δέ οὔτε πλούτου τις τήν ἔτι ἀπόλαυσιν προτιμήσας ἐμαλακίσθη οὔτε πενίας ἐλπίδι, ὡς κἄν ἔτι διαφυγών αὐτήν πλουτήσειεν, ἀναβολήν τοῦ δεινοῦ ἐποιήσατο. τήν δέ τῶν ἐναντίων τιμωρίαν ποθεινοτέραν αὐτῶν λαβόντες καί κινδύνων ἅμα τόνδε κάλλιστον νομίσαντες ἐβουλήθησαν μετ' αὐτοῦ τούς μέν τιμωρεῖσθαι, τῶν δέ ἐφίεσθαι, ἐλπίδι μέν τό ἀφανές τοῦ κατορθώσειν ἐπιτρέψαντες, ἔργῳ δέ περί τοῦ ἤδη ὁρωμένου σφίσιν αὐτοῖς ἀξιοῦντες πεποιθέναι».

Α.     Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Δι’ ὅ δή καί ἐμήκυνα... καταστροφή».

Μονάδες 10

Β.     Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.  «καί εἴρηται αὐτῆς τά μέγιστα»

Σε τι ακριβώς συνίσταται η απόκλιση του Επιταφίου λόγου του Περικλή από έναν τυπικό επιτάφιο της εποχής του;

Μονάδες 10

Β2. «Λόγοι – έργα»: Να σχολιάσετε τη σχέση «λόγων-έργων», την οποία διατυπώνει στο κείμενο ο Περικλής.

Μονάδες 10

Β3. «Πλοῦτος – πενία». Πώς συλλαμβάνει ο Περικλής τη σχέση ανθρώπων και πλούτου, στην περίπτωση των πεσόντων, στο απόσπασμα «τῶνδε δέ...ἐποιήσατο», και με ποια στοιχεία τη σμπληρώνει στο από μετάφραση απόσπασμα του κεφαλαίου 43 (που παρατίθεται παρακάτω), για την περίπτωση των ζωντανών;

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (43)

[...] Εσείς λοιπόν να έχετε αυτούς εδώ πρότυπα και να θεωρήσε­τε θεμέλιο της ευτυχίας την ελευθερία και θεμέλιο της ελευθερίας τη δυνατή ψυχή" κι έτσι μη δειλιάζετε μπροστά στους κινδύ­νους της μάχης. Γιατί δεν έχουν σοβαρότερο λόγο ν' αψηφούν το θάνατο οι απόκληροι της ζωής, που δεν έχουν να ελπίζουν καλύτε­ρες μέρες, αλλά εκείνοι που, στη ζωή που τους απομένει, υπάρχει φόβος να μεταβληθεί ριζικά η καλή τύχη τους· αυτοί, αν κάπου σκοντάψουν, έχουν να χάσουν περισσότερα από κάθε άλλον. Γιατί, για έναν άντρα με υψηλό φρόνημα, είναι πιο πικρή η εξαθλίωση που φέρνει η δειλία παρά ο θάνατος που έρχεται χωρίς να τον νιώ­σει, σε στιγμή έξαρσης της δύναμης του και της κοινής ελπίδας.

Μονάδες 10

Β4.   Ποιες οι διαφορές ανάμεσα στον Επιτάφιο του Περικλή και στις υπόλοιπες δημηγορίες του Θουκυδίδη;

Μονάδες 10

Β5.   Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από τις λέξεις του πρωτοτύπου κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω λέξεις:

αδίδακτος, ρήτορας, ευκοσμία, εμπρόθετος, φασματικός, ατελεύτητος, λεξιπενία, φυγόδικος, λήμμα, νόμισμα. 

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείµενο

Ξενοφώντος  Αποµνηµονεύµατα  Α,6,14

               (14) Ἐγώ δ’ οὖν καί αὐτός, ὦ Ἀντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος τις ἤ ἵππῳ ἀγαθῷ ἤ κυνί ἤ ὄρνιθι ἥδεται, οὕτω καί ἔτι μᾶλλον ἥδομαι φίλοις ἀγαθοῖς, καί ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω, καί ἄλλοις συνίστημι παρ’ ὧν ἄν ἡγῶμαι ὠφελήσεσθαί τι αὐτούς εἰς ἀρετήν^. καί τούς θησαυρούς τῶν πάλαι σοφῶν ἀνδρῶν, οὕς ἐκεῖνοι κατέλιπον ἐν βιβλίοις γράψαντες, ἀνελίττων κοινῇ σύν τοῖς φίλοις διέρχομαι, καί ἄν τι ὁρῶμεν ἀγαθόν, ἐκλεγόμεθα^. καί μέγα νομίζομεν κέρδος, ἐάν ἀλλήλοις φίλοι γιγνώμεθα. Ἐμοί μέν δή ταῦτα ἀκούοντι ἐδόκει αὐτός τε μακάριος εἶναι καί τους ἀκούοντας ἐπί καλοκἀγαθίαν ἄγειν.

ἀνελίττων = ξετυλίγοντας (το βιβλίο που είχε μορφή κυλίνδρου)

Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο.

Μονάδες 20

Γ2.α.      Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

ὁρῶµεν :              το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β

γιγνώµεθα:           το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β.

ὠφελήσεσθαι: το απαρέµφατο παρακειµένου ενεργητικής φωνής.

συνίστηµι:            το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής και τη γενική ενικού αρσενικού γένους της µετοχής ενεστώτα της ίδιας φωνής.

Μονάδες 5

Γ2.β.       Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

ὄρνιθι:      την αιτιατική ενικού

τι:              τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

σοφῶν:     την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους

µέγα:         τα παραθετικά επιθέτου στο γένος, τον αριθµό και την πτώση που βρίσκεται

ταῦτα:      τη γενική πληθυντικού θηλυκού γένους.

Μονάδες 5

Γ3.α.   «ἄν τι ὁρῶµεν ἀγαθόν, ἐκλεγόµεθα».

Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον µετατράψετε σε υποθετικό λόγο του µη πραγµατικού.

Μονάδες 4

Γ3.β.    Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω:

φίλοις, εἰς ἀρετήν, ἀλλήλοις, φίλοι, ἀκούοντι, εἶναι.

Μονάδες 6