Πανελλαδικές 2004

ΠΕΜΠΤΗ 3 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διδαγμένο κείμενο

Θουκυδίδη Περικλέους  Ἐπιτάφιος (42)

           

«Δι' ὅ δή καί ἐμήκυνα τά περί τῆς πόλεως, διδασκαλίαν τε ποιούμενος μή περί ἴσου ἡμῖν εἶναι τόν ἀγῶνα καί οἷς τῶνδε μηδέν ὑπάρχει ὁμοίως, καί τήν εὐλογίαν ἅμα ἐφ' οἷς νῦν λέγω φανεράν σημείοις καθιστάς. καί εἴρηται αὐτῆς τά μέγιστα^. ἅ γάρ τήν πόλιν ὕμνησα, αἱ τῶνδε καί τῶν τοιῶνδε ἀρεταί ἐκόσμησαν, καί οὐκ ἄν πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων ἰσόρροπος ὥσπερ τῶνδε ὁ λόγος τῶν ἔργων φανείη. δοκεῖ δέ μοι δηλοῦν ἀνδρός ἀρετήν πρώτη τε μηνύουσα καί τελευταία βεβαιοῦσα ἡ νῦν τῶνδε καταστροφή. καί γάρ τοῖς τἆλλα χείροσι δίκαιον τήν ἐς τούς πολέμους ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀνδραγαθίαν προτίθεσθαι^. ἀγαθῷ γάρ κακόν ἀφανίσαντες κοινῶς μᾶλλον ὠφέλησαν ἤ ἐκ τῶν ἰδίων ἔβλαψαν. τῶνδε δέ οὔτε πλούτου τις τήν ἔτι ἀπόλαυσιν προτιμήσας ἐμαλακίσθη οὔτε πενίας ἐλπίδι, ὡς κἄν ἔτι διαφυγών αὐτήν πλουτήσειεν, ἀναβολήν τοῦ δεινοῦ ἐποιήσατο. τήν δέ τῶν ἐναντίων τιμωρίαν ποθεινοτέραν αὐτῶν λαβόντες καί κινδύνων ἅμα τόνδε κάλλιστον νομίσαντες ἐβουλήθησαν μετ' αὐτοῦ τούς μέν τιμωρεῖσθαι, τῶν δέ ἐφίεσθαι, ἐλπίδι μέν τό ἀφανές τοῦ κατορθώσειν ἐπιτρέψαντες, ἔργῳ δέ περί τοῦ ἤδη ὁρωμένου σφίσιν αὐτοῖς ἀξιοῦντες πεποιθέναι».

Α.     Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Δι’ ὅ δή καί ἐμήκυνα... καταστροφή».

Μονάδες 10

Β.     Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1.  «καί εἴρηται αὐτῆς τά μέγιστα»

Σε τι ακριβώς συνίσταται η απόκλιση του Επιταφίου λόγου του Περικλή από έναν τυπικό επιτάφιο της εποχής του;

Μονάδες 10

Β2. «Λόγοι – έργα»: Να σχολιάσετε τη σχέση «λόγων-έργων», την οποία διατυπώνει στο κείμενο ο Περικλής.

Μονάδες 10

Β3. «Πλοῦτος – πενία». Πώς συλλαμβάνει ο Περικλής τη σχέση ανθρώπων και πλούτου, στην περίπτωση των πεσόντων, στο απόσπασμα «τῶνδε δέ...ἐποιήσατο», και με ποια στοιχεία τη σμπληρώνει στο από μετάφραση απόσπασμα του κεφαλαίου 43 (που παρατίθεται παρακάτω), για την περίπτωση των ζωντανών;

Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (43)

[...] Εσείς λοιπόν να έχετε αυτούς εδώ πρότυπα και να θεωρήσε­τε θεμέλιο της ευτυχίας την ελευθερία και θεμέλιο της ελευθερίας τη δυνατή ψυχή" κι έτσι μη δειλιάζετε μπροστά στους κινδύ­νους της μάχης. Γιατί δεν έχουν σοβαρότερο λόγο ν' αψηφούν το θάνατο οι απόκληροι της ζωής, που δεν έχουν να ελπίζουν καλύτε­ρες μέρες, αλλά εκείνοι που, στη ζωή που τους απομένει, υπάρχει φόβος να μεταβληθεί ριζικά η καλή τύχη τους· αυτοί, αν κάπου σκοντάψουν, έχουν να χάσουν περισσότερα από κάθε άλλον. Γιατί, για έναν άντρα με υψηλό φρόνημα, είναι πιο πικρή η εξαθλίωση που φέρνει η δειλία παρά ο θάνατος που έρχεται χωρίς να τον νιώ­σει, σε στιγμή έξαρσης της δύναμης του και της κοινής ελπίδας.

Μονάδες 10

Β4.   Ποιες οι διαφορές ανάμεσα στον Επιτάφιο του Περικλή και στις υπόλοιπες δημηγορίες του Θουκυδίδη;

Μονάδες 10

Β5.   Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από τις λέξεις του πρωτοτύπου κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω λέξεις:

αδίδακτος, ρήτορας, ευκοσμία, εμπρόθετος, φασματικός, ατελεύτητος, λεξιπενία, φυγόδικος, λήμμα, νόμισμα. 

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείµενο

Ξενοφώντος  Αποµνηµονεύµατα  Α,6,14

               (14) Ἐγώ δ’ οὖν καί αὐτός, ὦ Ἀντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος τις ἤ ἵππῳ ἀγαθῷ ἤ κυνί ἤ ὄρνιθι ἥδεται, οὕτω καί ἔτι μᾶλλον ἥδομαι φίλοις ἀγαθοῖς, καί ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω, καί ἄλλοις συνίστημι παρ’ ὧν ἄν ἡγῶμαι ὠφελήσεσθαί τι αὐτούς εἰς ἀρετήν^. καί τούς θησαυρούς τῶν πάλαι σοφῶν ἀνδρῶν, οὕς ἐκεῖνοι κατέλιπον ἐν βιβλίοις γράψαντες, ἀνελίττων κοινῇ σύν τοῖς φίλοις διέρχομαι, καί ἄν τι ὁρῶμεν ἀγαθόν, ἐκλεγόμεθα^. καί μέγα νομίζομεν κέρδος, ἐάν ἀλλήλοις φίλοι γιγνώμεθα. Ἐμοί μέν δή ταῦτα ἀκούοντι ἐδόκει αὐτός τε μακάριος εἶναι καί τους ἀκούοντας ἐπί καλοκἀγαθίαν ἄγειν.

ἀνελίττων = ξετυλίγοντας (το βιβλίο που είχε μορφή κυλίνδρου)

Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο.

Μονάδες 20

Γ2.α.      Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

ὁρῶµεν :              το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β

γιγνώµεθα:           το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β.

ὠφελήσεσθαι: το απαρέµφατο παρακειµένου ενεργητικής φωνής.

συνίστηµι:            το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής και τη γενική ενικού αρσενικού γένους της µετοχής ενεστώτα της ίδιας φωνής.

Μονάδες 5

Γ2.β.       Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

ὄρνιθι:      την αιτιατική ενικού

τι:              τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

σοφῶν:     την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους

µέγα:         τα παραθετικά επιθέτου στο γένος, τον αριθµό και την πτώση που βρίσκεται

ταῦτα:      τη γενική πληθυντικού θηλυκού γένους.

Μονάδες 5

Γ3.α.   «ἄν τι ὁρῶµεν ἀγαθόν, ἐκλεγόµεθα».

Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον µετατράψετε σε υποθετικό λόγο του µη πραγµατικού.

Μονάδες 4

Γ3.β.    Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω:

φίλοις, εἰς ἀρετήν, ἀλλήλοις, φίλοι, ἀκούοντι, εἶναι.

Μονάδες 6