Θέματα Πανελλαδικών 1983-1990 (σύστημα δεσμών)

1990 (Πανελλαδικές)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 1074-1085

Δέδοιχ’ ὅπως...τοὐμὸν γένος.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσοκράτης, Περὶ Εἰρήνης, 36

Ἠβουλόμην δ’ ἄν, ὥσπερ προσῆκόν ἐστι ἐπαινεῖσθαι τὴν ἀρετήν, οὕτω πρόχειρον εἶναι πεῖσαι τοὺς ἀκούοντας ἀσκεῖν αὐτήν· νῦν δὲ δέδοικα, μὴ μάτην τὰ τοιαῦτα λέγωμεν. Διεφθάρμεθα γὰρ πολὺν ἤδη χρόνον ὑπ’ ἀνθρώπων οὐδὲν ἀλλ’ ἢ φενακίζειν δυναμένων, οἳ τοσοῦτον τοῦ πλήθους καταπεφρονήκασιν, ὥσθ’ ὁπόταν βουληθῶσι πόλεμον πρός τινας ἐξενεγκεῖν, αὐτοὶ χρήματα λαμβάνοντες λέγειν τολμῶσιν, ὡς χρὴ τοὺς προγόνους μιμεῖσθαι, καὶ μὴ περιορᾶν ἡμᾶς αὐτοὺς καταγελωμένους, μηδὲ τὴν θάλατταν πλέοντας τοὺς μὴ τὰς συντάξεις ἐθέλοντας ἡμῖν ὑποτελεῖν.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. ἐγὼ δ’ ἐμαυτόν... τοὐμὸν γένος: Να σχολιάσετε το χωρίο δίνοντας έμφαση τόσο στην τραγική κατάσταση του Οιδίποδα, όσο και σε στοιχεία του ήθους του.

2. Ποια είναι η διάρθρωση του Επιταφίου λόγου του Περικλή;

3. α)Διεφθάρμεθα...ὑποτελεῖν: Να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις και να δικαιολογηθεί η έγκλιση με την οποία εκφέρονται. β)πρόχειρον εἶναι, τοῦ πλήθους, καταγελωμένους, ἡμῖν: Να αναγνωριστούν συντακτικώς.

4. διεφθάρμεθα, ἐξενεγκεῖν, περιορᾶν, πλέοντας: Να γραφεί το α’ και β’ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής όλων των χρόνων στη φωνή που βρίσκεται το καθένα.

1989 (Πανελλαδικές)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Ἀριστοτέλης, Πολιτικά, 1252 b27 - 1253 a24 (=Ανθολόγιο 26)

Διότι δὲ πολιτικόν...εἶναι τοῦ μέρους.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσοκράτης, Περὶ ἀντιδόσεως, 15-16

Νῦν δὲ λέγει μὲν, ὡς ἐγὼ τοὺς ἥττους λόγους κρείττους δύναμαι ποιεῖν, τοσοῦτον δέ μου καταπεφρόνηκεν, ὥστ’ αὐτὸς ψευδόμενος ἐμοῦ τἀληθῆ λέγοντος ἐλπίζει ῥᾳδίως ἐπικρατήσειν. Οὕτω δέ μοι δυσκόλως ἅπαντα συμβέβηκεν, ὥσθ’ οἱ μὲν ἄλλοι τοῖς λόγοις διαλύονται τὰς διαβολὰς, ἐμοῦ δὲ Λυσίμαχος αὐτοὺς τοὺς λόγους μάλιστα διαβέβληκεν, ἵν’ ἢν μὲν ἱκανῶς δόξω λέγειν, ἔνοχος ὢν φανῶ τοῖς ὑπὸ τούτου περὶ τῆς δεινότητος τῆς ἐμῆς προειρημένοις, ἢν δ’ ἐνδεέστερον τύχω διαλεχθεὶς ὧν οὗτος ὑμᾶς προσδοκᾶν πεποίηκε, τὰς πράξεις ἡγήσησθέ μου χείρους εἶναι.

Γ’ Παρατηρήσεις

1) Με ποια επιχειρηματολογία ο Αριστοτέλης αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος είναι πολιτικὸν ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον; Να στηριχτείτε μόνο στο διδαγμένο κείμενο που σας δόθηκε για μετάφραση, επισημαίνοντας και τις χαρακτηριστικές λέξεις που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για το σκοπό αυτό.

2) α)Ποιες διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στον Επιτάφιο και στις υπόλοιπες δημηγορίες του Θουκυδίδη; β)Ποια είναι η δομή ενός επιταφίου λόγου γενικά;

3) β)ἐλπίζει, δόξω, φανῶ: Να γραφούν οι προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα ρήματα αυτά, να χαρακτηριστούν οι προτάσεις αυτές συντακτικά και να δικαιολογηθεί η έγκλιση με την οποία εκφέρονται. β)κρείττους, ὑπὸ τούτου, διαλεχθείς, ὧν: Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι λέξεις αυτές.

4) α)κρείττους, χείρους: Να γραφούν οι άλλοι βαθμοί του αρσενικού και του ουδετέρου γένους των επιθέτων αυτών στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό. β)ἡγήσησθε: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του μέσου αορίστου. συμβέβηκεν: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του αορίστου β’.

1988 (Πανελλαδικές)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 300-309 & 312-313

ὦ πάντα νωμῶν Τειρεσία, διδακτά τε

ἄρρητα τ’ οὐράνιά τε καὶ χθονοστιβῆ,

πόλιν μέν, εἰ καὶ μὴ βλέπεις, φρονεῖς δ’ \όμως

οἵᾳ νόσων σύνεστιν· ἧς σὲ προστάτην

σωτῆρά τ’, ὦναξ, μοῦνον ἐξευρίσκομεν.

Φοῖβος γάρ, εἰ καὶ μὴ κλύεις τῶν ἀγγέλων,

πέμψασιν ἡμῖν ἀντέπεμψεν, ἔκλυσιν

μόνην ἂν ἐλθεῖν τοῦδε τοῦ νοσήματος,

εἰ τοὺς κτανόντας Λάιον μαθόντες εὖ

κτείναιμεν, ἢ γῆς φυγάδας ἐκπαιμψαίμεθα.

(...)ῥῦσαι σεαυτὸν καὶ πόλιν, ῥῦσαι δ’ ἐμέ,

ῥῦσαι δὲ πᾶν μίασμα τοῦ τεθνηκότος.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Θουκυδίδης, Α’, 23

Τῶν δὲ πρότερον ἔργων μέγιστον ἐπράχθη τὸ Μηδικόν, καὶ τοῦτο ὅμως δυοῖν ναυμαχίαιν ταχεῖαν τὴν κρίσιν ἔσχεν. Τούτου δὲ τοῦ πολέμου μῆκός τε μέγα προύβη, παθήματά τε ξυνηνέχθη γενέσθαι ἐν αὐτῷ τῇ Ἑλλάδι οἷα οὐχ ἕτερα ἐν ἴσῳ χρόνῳ. Οὔτε γὰρ πόλεις τοσαίδε ληφθεῖσαι ἠρημώθησαν, αἱ μὲν ὑπὸ βαρβάρων, αἱ δ’ ὑπὸ σφῶν αὐτῶν ἀντιπολεμούντων (εἰσὶ δ’ αἳ καὶ οἰκήτορας μετέβαλον ἁλισκόμεναι), οὔτε φυγαὶ τοσαίδε ἀνθρώπων καὶ φόνος, ὁ μὲν κατ’ αὐτὸν τὸν πόλεμον, ὁ δὲ διὰ τὸ στασιάζειν.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Εἰ μὴ βλέπεις φρονεῖς δ’ ὅμως (στ. 303): Όπως σας είναι γνωστό το δράμα αυτό του Σοφοκλή αρχίζει μ’ έναν τυφλό (Τειρεσία) και κλείνει μ’ έναν τυφλό (τον Οιδίποδα). Πρόκειται για απροσδόκητη και προκλητική αντιστοιχία. Να τη σχολιάσετε. Η φράση του κειμένου που σας έχει δοθεί (στ. 300-313: ὦ πάντα... τοῦ τεθνηκότος) βοηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.

2. Τι σημαίνει ο όρος άγγελος στο αρχαίο δράμα; Ποιος είναι ο τυπικός ρόλος του αγγέλου;

3. ἁλισκόμεναι: Ποιο είναι το αντίστοιχο κατά σημασία ενεργητικό ρήμα; Να γραφούν τα απαρέμφατα όλων των χρόνων αυτών των δύο ρημάτων.

4. Τούτου δὲ τοῦ πολέμου... ἀντιπολεμούντων, οὔτε φυγαί...φόνος: Να βρεθούν οι σύνδεσμοι στο τμήμα αυτό του κειμένου και να δηλωθεί ποιες περιόδους, προτάσεις ή λέξεις συνδέουν (εξαιρείται από την παρατήρηση η παρένθεση).

1987 (Πανελλαδικές)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Θουκυδίδης, Β’, 40

Μόνοι γὰρ...ἐκ τῶν κινδύνων

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἀνδοκίδης, Περί τῶν μυστηρίων, 54-55

Εἰ οὖν τινι ὑμῶν, ὦ ἄνδρες, τῶν ἄλλων πολιτῶν γνώμη τοιαύτη παρειστήκει πρότερον περὶ ἐμοῦ, ὡς ἄρα ἐγὼ ἐμήνυσα κατὰ τῶν ἑταίρων τῶν ἐμαυτοῦ, ὅπως ἐκεῖνοι μὲν ἀπόλοιντο, ἐγὼ δὲ σωθείην (ἃ ἐλογοποίουν οἱ ἐχθροὶ περὶ ἐμοῦ, βουλόμενοι διαβάλλειν με), σκοπεῖσθε ἐξ αὐτῶν τῶν γεγενημένων. Νῦν γὰρ ἐμὲ μὲν λόγον δεῖ δοῦναι τῶν ἐμοὶ πεπραγμένων μετὰ τῆς ἀληθείας, αὐτῶν παρόντων οἵπερ ἥμαρτον και ἔφυγον ταῦτα ποιήσαντες, ἴσασι δὲ ἄριστα εἴτε ψεύδομαι εἴτε ἀληθῆ λέγω, ἔξεστι δὲ αὐτοῖς ἐλέγχειν με ἐν τῷ ἐμῷ λόγῳ.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Να επισημάνετε τα χαρακτηριστικά του Αθηναίου πολίτη σε σύγκριση με τα χαρακτηριστικά του μη Αθηναίου, όπως αυτά προκύπτουν μέσα από τις αντιθέσεις που περιέχονται στο κείμενο που θα μεταφράσετε.

2. Να προσδιορίσετε τη μέθοδο που ακολούθησε ο Θουκυδίδης: α)ως προς τη συγκέντρωση και επεξεργασία του αποδεικτικού υλικού που χρησιμοποιεί. β)ως προς την αναζήτηση των αιτιωδών σχέσεων και τον τρόπο αφήγησης των γεγονότων (δεν ενδιαφέρουν οι δημηγορίες και το σύστημα χρονολόγησης που χρησιμοποιεί ο ιστορικός).

3. α)ἀπόλοιντο, ἴσασι, δοῦναι: Να γραφούν το β’ ενικό και β’ πληθυντικό πρόσωπο των ρημάτων σε όλες τις εγκλίσεις στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται το καθένα (όχι απαρέμφατο και μετοχή. β)τινι, ἐμαυτοῦ, οἵπερ, τοιαύτη: Να γραφούν η γενική, δοτική και αιτιατική πληθυντικού στο γένος που βρίσκεται η κάθε λέξη.

4. α)ὡς ἄρα ἐγώ...τῶν ἐμαυτοῦ, ὅπως...ἀπόλοιντο, εἴτε ψεύδομαι εἴτε ἀληθῆ λέγω: Να χαρακτηριστεί η κάθε πρόταση συντακτικά και να δικαιολογηθεί η έγκλισή της (δε ζητείται συντακτική ανάλυση). β)τῶν ἐμαυτοῦ, ἐμέ, δοῦναι, ἐμοί, αὐτοῖς: Να χαρακτηριστεί κάθε λέξη συντακτικά.

1986 (Πανελλαδικές)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Δημοσθένης, Κατὰ Μειδίου, 221 (=Ανθολόγιο 17)

Καὶ γὰρ αὐτό...τοῖς νόμοις.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Ἰσαῖος, Περὶ τοῦ Μενεκλέους κλήρου, 40-42

Ἐγὼ δ’ οἶμαι καταφανές ὑμῖν ἅπασι τοῦτ’ εἶναι, ὡς καὶ παρὰ τούτων αὐτῶν ὁμολογούμενόν ἐστι, ὅτι Μενεκλῆς οὐ παρεφρόνει, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον οὗτος νυνί, ὅς γε ποιησάμενος τῆς ἔχθρας διάλυσιν πρὸς ἡμᾶς καὶ ὀμόσας ὅρκους πάλιν νῦν ἥκει τὰ ὁμολογηθέντα καὶ ὀμοθέντα παραβάς, καὶ ἀφελέσθαι με ἀξιοῖ ταυτὶ τὰ λοιπά, οὕτως ὄντα μικρά. Ἐγὼ δὲ εἰ μὴ πάνυ τὸ πρᾶγμα αἰσχρὸν εἶναι ἐνόμιζον καὶ ἐπονείδιστον, προδοῦναι τὸν πατέρα οὗ εἶναι ὠνομάσθην καὶ ὃς ἐποιήσατό με, ταχὺ ἂν ἀπέστην αὐτῷ τῶν ἐκείνου· ἔστι γὰρ ὑπόλοιπον οὐδὲ ἕν, ὡς καὶ ὑμᾶς οἴομαι αἰσθάνεσθαι.

- Ποιοῦμαι τινά=υιοθετώ κάποιον

Παρατηρήσεις

1. Ποια βασική ιδέα εκφράζεται στο διδαγμένο κείμενο και πώς μπορεί να συσχετιστεί με το ακόλουθο απόσπασμα από τον Επιτάφιο του Περικλή: «...διὰ δέος μάλιστα οὐ παρανομοῦμεν, τῶν ἀεὶ ἐν ἀρχῇ ὄντων ἀκροάσει καὶ τῶν νόμων καὶ μάλιστα αὐτῶν ὅσοι ἐπ’ ὠφελίᾳ τῶν ἀδικουμένων κεῖνται».

2. Με ποιες άλλες δημηγορίες του Θουκυδίδη μπορεί να συσχετιστεί ο Επιτάφιος και ποιος συγκεκριμένος στόχος του ιστορικού υπηρετείται απ’ όλες αυτές;

3. α)Παραβάς, αἰσθάνεσθαι: Να γραφεί το β’ πληθυντικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του αορίστου στην ίδια φωνή (όχι απαρέμφατο και μετοχή). β)Καταφανές, πολύ, αἰσχρόν, ταχύ: Να γραφούν τα παραθετικά τους στον ίδιο τύπο.

4. Ἅπασι, ποιησάμενος, τῆς ἔχθρας, μέ (το πρώτο από τα δύο), προδοῦναι, οὗ, αὐτῷ, τῶν ἐκείνου: Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παραπάνω λέξεις.

1985 (Πανελλαδικές)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 390-402

Ἐπεὶ φέρ’ εἰπέ...τάδε ἀγηλατήσειν·

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Θουκυδίδης, Γ’, 113, 5-6

Ὁ δὲ κῆρυξ ὡς ἤκουσε καὶ ἔγνω ὅτι ἡ ἀπὸ τῆς πόλεως βοήθεια διέφθαρται, ἀνοιμώξας καὶ ἐκπλαγεὶς τῷ μεγέθει τῶν παρόντων κακῶν ἀπῆλθεν εὐθὺς ἄπρακτος καὶ οὐκέτι ἀπῄτει τοὺς νεκρούς. Πάθος γὰρ τοῦτο μιᾷ πόλει Ἑλληνίδι ἐν ἴσαις ἡμέραις μέγιστον δὴ τῶν κατὰ τὸν πόλεμον τόνδε ἐγένετο. Καὶ ἀριθμὸν οὐκ ἔγραψα τῶν ἀποθανόντων, διότι ἄπιστον τὸ πλῆθος λέγεται ἀπολέσθαι ὡς πρὸς τὸ μέγεθος τῆς πόλεως. Ἀμπρακίαν μέντοι οἶδα ὅτι, εἰ ἐβουλήθησαν Ἀκαρνᾶνες καὶ Ἀμφίλοχοι Ἀθηναίοις καὶ Δημοσθένει πειθόμενοι ἀπελθεῖν, αὐτοβοεὶ ἂν εἷλον· νῦν δ’ ἔδεισαν μὴ οἱ Ἀθηναῖοι ἔχοντες αὐτὴν χαλεπώτεροι σφίσι πάροικοι ὦσιν.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Προσπάθησε να δώσεις τα βασικά στοιχεία με τα οποία εικονίζεται στους στίχους αυτούς το πρόσωπο του Οιδίποδα, παρακολουθώντας ιδιαίτερα την αντιπαράθεσή του προς τη μαντική και το συγκεκριμένο μέσα στο δράμα φορέα της. Πώς εξελίσσεται στη συνέχεια του δράματος η σχέση Οιδίποδα Τειρεσία;

2. Σατυρικό δράμα Κωμωδία: Τα χαρακτηριστικά τους.

3. Ἐκπλαγείς, ἀπολέσθαι, εἷλον: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται το καθένα σε όλες τις εγκλίσεις (όχι απαρέμφατο και μετοχή). Ἐκπλαγείς, ἀπῆλθεν, ἀπολέσθαι, οἶδα, εἷλον: Να γραφεί το β’ ενικό και γ’ πληθυντικό πρόσωπο του παρατατικού της οριστικής των ρημάτων αυτών στη φωνή που βρίσκεται το καθένα.

4. α)Να γραφούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου (ολόκληρες), να χαρακτηριστούν και να δηλωθεί ο συντακτικός ρόλος των ονοματικών προτάσεων. β)Εἰ ἐβουλήθησαν, εἷλον ἄν: Τι δηλώνει ο υποθετικός λόγος και ποια μορφή θα είχε, αν επρόκειτο να δηλώσει απλή σκέψη.

1984 (Πανελλαδικές)

A’ Διδαγμένο Κείμενο

Θουκυδίδης, Β’, 65 (=Ανθολόγιο 10)

Ὕστερον δ’ αὖθις...ἐς τοὐναντίον ἔπραξαν.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Δημοσθένης, Περὶ τῆς Ῥοδίων ἐλευθερίας, 32-33

Ἐχρῆν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν αὐτὴν ἔχειν διάνοιαν ὑμᾶς περὶ τῆς ἐν τῇ πολιτείᾳ τάξεως ἥνπερ περὶ τῆς ἐν ταῖς στρατείαις ἔχετε. Τίς οὖν ἐστιν αὕτη; Ὑμεῖς τὸν λιπόντα τὴν ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦ τάξιν ταχθεῖσαν, ἄτιμον οἴεσθε προσήκειν εἶναι καὶ μηδενὸς τῶν κοινῶν μετέχειν. Χρῆν τοίνυν καὶ τοὺς τὴν ὑπὸ τῶν προγόνων τάξιν ἐν τῇ πολιτείᾳ παραδεδομένην λιπόντας καὶ πολιτευομένους ὀλιγαρχικῶς ἀτίμως τοῦ συμβουλεύειν ὑμῖν αὐτοῖς ποιεῖσθαι· νῦν δὲ τῶν μὲν συμμάχων τοὺς τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον κρινεῖν ὀμωμοκότας νομίζετ’ εὐνουστάτους, τῶν δὲ πολιτευομένων οὓς ἴστε σαφῶς τοὺς τῆς πόλεως ἐχθροὺς ᾑρημένους, τούτους πιστοτάτους ἡγεῖσθε.

Γ’ Παρατηρήσεις

1) Στο απόσπασμα αυτό μιλώντας ο Θουκυδίδης για την εκλογή του Περικλή στο αξίωμα του στρατηγού, αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο οι Αθηναίοι οδηγήθηκαν σ’ αυτή την απόφασή τους. Να διακρίνετε τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία στη λογική με την οποία ενήργησε ο «όμιλος», όπως τα εκθέτει ο ιστορικός του παραπάνω αποσπάσματος.

2) Η θέση των δημηγοριών μέσα στο ιστορικό έργο του Θουκυδίδη.

3) παραδεδομένην, ὀμωμοκότας, ἴστε, ἡγεῖσθε: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη φωνή που βρίσκεται το καθένα και να κλιθεί ο ενεστώτας της οριστικής του ὀμωμοκότας και του ἴστε.

4) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι αντωνυμίες που υπάρχουν στο κείμενο.

1983 (Πανελλαδικές)

Α’ Διδαγμένο Κείμενο

Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 408-419

Εἰ καὶ τυραννεῖς...δὲ σκότον.

Β’ Αδίδακτο Κείμενο

Πλάτων, Ἱππίας ἐλάσσων, 369d-e

Ὦ Ἱππία, ἐγώ τοι οὐκ ἀμφισβητῶ μὴ οὐχί σὲ εἶναι σοφώτερον ἢ ἐμέ· ἀλλ’ ἀεὶ εἴωθα, ἐπειδάν τις λέγῃ τι, προσέχειν τὸν νοῦν, ἄλλως τε καὶ ἐπειδάν μοι δοκῇ σοφὸς εἶναι ὁ λέγων, καὶ ἐπιθυμῶν μαθεῖν ὅ,τι λέγει διαπυνθάνομαι καὶ ἐπανασκοπῶ και συμβιβάζω τὰ λεγόμενα, ἵνα μάθω· ἐὰν δὲ φαῦλος δοκῇ μοι εἶναι ὁ λέγων, οὔτε ἐπανερωτῶ οὔτε μοι μέλει ὧν λέγει. Καὶ γνώσει τούτῳ οὕς ἀν ἐγὼ ἡγῶμαι σοφοὺς εἶναι· εὑρήσεις γάρ με λιπαρῆ ὄντα περὶ τὰ λεγόμενα ὑπὸ τούτου και πυνθανόμενον παρ’ αὐτοῦ, ἵνα μαθών τι ὠφεληθῶ.

Γ’ Παρατηρήσεις

1. Στους στίχους 412-413 υπάρχει μια αντίθεση πολύ βασική στη σύνθεση αυτής της σκηνής. Να συσχετισθεί η αντίθεση αυτή με τα δύο διαλεγόμενα πρόσωπα και να επισημανθούν: α)η ειρωνεία που διαφαίνεται σ’ αυτό το συσχετισμό. β)ο στίχος του κειμένου αυτού (στ. 408-419) όπου προδηλώνεται η κατάληξη της αντίθεσης.

2. Ποιες βασικές διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στον επιτάφιο του Περικλή και στους άλλους επιταφίους;

3. Προσέχειν, διαπυνθάνομαι, ἐπανερωτῶ, εὑρήσεις: Να γραφούν το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής και το απαρέμφατο αορίστου και παρακειμένου στη φωνή που βρίσκονται.

4. α)Ἐὰν δὲ φαῦλος... σοφοὺς εἶναι: Να γίνει χωρισμός και χαρακτηρισμός των προτάσεων. β)Να γίνει λεπτομερής συντακτική ανάλυση του χωρίου: καὶ γνώσει...σοφοὺς εἶναι.